Jaki jest właściwy Sąd powszechny czy administracyjny do rozpoznania odwołania od decyzji emerytalnej w trybach nadzwyczajnych ?

W

Źródłem sprawy były dwie decyzje toruńskiego oddziału ZUS, który stwierdził, że jeden z ubezpieczonych podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, oraz określił kwotę składek do zapłaty. Mężczyzna ten złożył następnie odwołanie do sądu, żądając stwierdzenia nieważności tych decyzji i ponownego, merytorycznego rozpoznania sprawy.

Toruński sąd okręgowy, rozpoznający sprawę w I instancji, uznał jednak, że nie jest właściwy do rozpatrzenia takiego odwołania. Stwierdził, że jest to wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy administracyjnej i przekazał odwołanie do Prezesa ZUS jako organu nadrzędnego wobec oddziału toruńskiego, zgodnie z przepisami procedury administracyjnej.

ZUS złożył zażalenie na to postanowienie sądu, twierdząc, że to sąd powinien rozpatrzyć odwołanie a nie inna, wyższa jednostka ZUS. Rozpoznający zażalenie gdański sąd apelacyjny uznał, że należy najpierw wyjaśnić, czy sąd powszechny jest właściwy do rozpoznania decyzji administracyjnej ZUS, odmawiającej wszczęcia z urzędu postępowania w sprawie unieważnienia innej decyzji Zakładu, stwierdzającej podleganie ubezpieczeniom społecznym i ustalającej wysokość należnych składek. Pytanie prawne skierował więc do Sądu Najwyższego.

Jednak SN w postanowieniu (sygn. II UZP 5/13) odmówił udzielenia odpowiedzi. Uzasadniając orzeczenie wskazał, że podany przez sąd pytający problem prawny został już rozwiązany. SN już wypowiedział się bowiem na ten temat we wcześniejszej uchwale składu 7 sędziów zapadłej 23 marca 2010 r. (sygn. I UZP 3/10), która ma moc zasady prawnej wiążącej wszystkie orzekające składy Sądu Najwyższego. SN uznał w niej m.in., że od decyzji ZUS dotyczącej odmowy uchylenia, zmiany lub unieważnienia wcześniejszej decyzji Zakładu przysługuje odwołanie do właściwego sądu.

- Z tego wynika, że od każdej decyzji ZUS, podjętej w sprawach indywidualnych, przysługuje odwołanie do sądu - powiedziała sędzia Jolanta Strusińska-Żukowska. Dodała, że jedynie w dwóch przypadkach, wymienionych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, nie przysługuje odwołanie do sądu.

Brak odwołania do sądu dotyczy wyłącznie decyzji ZUS w sprawach umorzenia zaległości składkowych i przyznawania świadczeń w drodze wyjątku. Świadczenia takie przyznaje Prezes ZUS, gdy wskutek szczególnych okoliczności ubezpieczony, albo jego członkowie rodziny nie mogą uzyskać świadczeń z ZUS na zwykłych zasadach i jednocześnie są niezdolni do pracy oraz nie mają jakichkolwiek innych źródeł utrzymania.

- Skoro wątpliwości w kwestii dopuszczalności drogi sądowej wyjaśniło inne orzeczenie SN, to problem prawny nie istnieje - stwierdziła w konkluzji sędzia Strusińska-Żukowska.

Jaki jest właściwy Sąd powszechny czy administracyjny do rozpoznania odwołania od decyzji emerytalnej w trybach nadzwyczajnych ?

Źródłem sprawy były dwie decyzje toruńskiego oddziału ZUS, który stwierdził, że jeden z ubezpieczonych podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, oraz określił kwotę składek do zapłaty. Mężczyzna ten złożył następnie odwołanie do sądu, żądając stwierdzenia nieważności tych decyzji i ponownego, merytorycznego rozpoznania sprawy.

Toruński sąd okręgowy, rozpoznający sprawę w I instancji, uznał jednak, że nie jest właściwy do rozpatrzenia takiego odwołania. Stwierdził, że jest to wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy administracyjnej i przekazał odwołanie do Prezesa ZUS jako organu nadrzędnego wobec oddziału toruńskiego, zgodnie z przepisami procedury administracyjnej.

ZUS złożył zażalenie na to postanowienie sądu, twierdząc, że to sąd powinien rozpatrzyć odwołanie a nie inna, wyższa jednostka ZUS. Rozpoznający zażalenie gdański sąd apelacyjny uznał, że należy najpierw wyjaśnić, czy sąd powszechny jest właściwy do rozpoznania decyzji administracyjnej ZUS, odmawiającej wszczęcia z urzędu postępowania w sprawie unieważnienia innej decyzji Zakładu, stwierdzającej podleganie ubezpieczeniom społecznym i ustalającej wysokość należnych składek. Pytanie prawne skierował więc do Sądu Najwyższego.

Jednak SN w postanowieniu (sygn. II UZP 5/13) odmówił udzielenia odpowiedzi. Uzasadniając orzeczenie wskazał, że podany przez sąd pytający problem prawny został już rozwiązany. SN już wypowiedział się bowiem na ten temat we wcześniejszej uchwale składu 7 sędziów zapadłej 23 marca 2010 r. (sygn. I UZP 3/10), która ma moc zasady prawnej wiążącej wszystkie orzekające składy Sądu Najwyższego. SN uznał w niej m.in., że od decyzji ZUS dotyczącej odmowy uchylenia, zmiany lub unieważnienia wcześniejszej decyzji Zakładu przysługuje odwołanie do właściwego sądu.

- Z tego wynika, że od każdej decyzji ZUS, podjętej w sprawach indywidualnych, przysługuje odwołanie do sądu - powiedziała sędzia Jolanta Strusińska-Żukowska. Dodała, że jedynie w dwóch przypadkach, wymienionych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, nie przysługuje odwołanie do sądu.

Brak odwołania do sądu dotyczy wyłącznie decyzji ZUS w sprawach umorzenia zaległości składkowych i przyznawania świadczeń w drodze wyjątku. Świadczenia takie przyznaje Prezes ZUS, gdy wskutek szczególnych okoliczności ubezpieczony, albo jego członkowie rodziny nie mogą uzyskać świadczeń z ZUS na zwykłych zasadach i jednocześnie są niezdolni do pracy oraz nie mają jakichkolwiek innych źródeł utrzymania.

- Skoro wątpliwości w kwestii dopuszczalności drogi sądowej wyjaśniło inne orzeczenie SN, to problem prawny nie istnieje - stwierdziła w konkluzji sędzia Strusińska-Żukowska.

Emerytura pomostowa praca w szczególnych warunkach np na bloku operacyjnym

Okręgowy Inspektor Pracy w [...], po rozpatrzeniu odwołania [...] Szpitala [...], decyzją z dnia [...] sierpnia 2012 r. nr [...], wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. i art. 19 ust. 1 pkt 5 ustawy o PIP, nakaz Inspektora Pracy z dnia [...] maja 2012 r utrzymał w mocy.

W uzasadnieniu decyzji organ II instancji wyjaśnił, że art. 11a ustawy o PIP uprawnia organy inspekcji pracy do rozstrzygania sporów czy pracownik wykonuje pracę o szczególnym charakterze oraz usuwania w ten sposób rozbieżności między sporządzonym przez zakład pracy wykazem stanowisk, na których wykonywana jest praca o szczególnym charakterze, a ewidencją pracowników wykonujących taką pracę. W przypadku ustalenia, że pracownik wykonuje pracę o szczególnym charakterze, inspektor pracy jest zatem zobowiązany nakazać pracodawcy umieszczenie tego pracownika w ewidencji pracowników wykonujących pracę o szczególnym charakterze, bez względu na to czy dane stanowisko znajduje się w wykazie stanowisk, na których wykonywana jest praca o szczególnym charakterze. W niniejszej sprawie Inspektor Pracy ustalił, że Szpital nieprawidłowo sporządził wykaz stanowisk, na których są wykonywane prace o szczególnym charakterze. Ponadto opierając się na wyjaśnieniach zawartych w fachowych opiniach, organ I instancji dokonał logicznego zestawienia zwrotów użytych w pkt 24 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych oraz trafnie doszedł do wniosku że E. O. wykonuje pracę o szczególnym charakterze. Zaskarżony nakaz organu I instancji należało zatem utrzymać w mocy.

Powyższą decyzję Okręgowego Inspektora Pracy w [...] [...] Szpital [...] zaskarżył do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie. W skardze zarzucił naruszenie: 1) art. 11a ustawy o PIP w związku z art. 41 ust. 4 i art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych w związku z załącznikiem nr 2 do tej ustawy oraz 2) art. 7 i art. 77 § 1 k.p.a.

W uzasadnieniu skargi Szpital wyraził pogląd, że kompetencje inspektora pracy przewidziane w art. 11 a ustawy o PIP odnoszą się tylko do sytuacji, gdy pracownik zajmuje stanowisko znajdujące się w wykazie, o którym mowa w art. 41 ust. 4 pkt 1 ustawy o emeryturach pomostowych, jednak nie został umieszczony w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Inspektor pracy nie jest natomiast uprawniony do samodzielnego kwalifikowania pracowników do umieszczenia w ewidencji. 

Kontrolę w tym zakresie sprawują bowiem organy ZUS, na co zwracano uwagę również w licznych orzeczeniach sądów administracyjnych. Przewidziany w art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych wykaz prac o szczególnym charakterze jest zamknięty. Wykaz ten nie może być rozszerzany w wyniku samodzielnej interpretacji organów stosujących prawo. Ponadto inspektorzy pracy zastosowali błędną wykładnię pkt 24 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, nieprawidłowo interpretując pojęcie "dyscyplin zabiegowych". Tylko prace wykonywane w bloku operacyjnym są pracami wykonywanymi w warunkach ostrego dyżuru. Przesłanek tych nie spełnia natomiast praca wykonywana w gabinetach zabiegowych, bowiem tam udziela się tylko prostych świadczeń medycznych. Pojęcie "dyscyplina zabiegowa" nie zostało zdefiniowane w obowiązujących przepisach. Występowało natomiast w Wykazie dyscyplin naukowych opracowanym na potrzeby 33 konkursu Komitetu Badań Naukowych. W Wykazie tym przyjęto podział nauk klinicznych na zabiegowe i niezabiegowe według metod postępowania. Podział ten, zaakceptowany w nauce, powinien służyć jako wskazówka interpretacyjna pkt 24 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Natomiast co do kryterium działania "w warunkach ostrego dyżuru", wskazać należy na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 marca 2011 r., sygn. akt K 23/09 (Dz. U. Nr 54, poz. 285), w którym wyjaśniono, że w tym zakresie należy kierować się kryterium pracy w warunkach nagłości oraz nieprzewidywalności, utrudniających stosowanie procedur zapewniających bezpieczeństwo własne i innych osób. Interpretacja wymienionych określeń przez organy orzekające w niniejszej sprawie jest zbyt szeroka, oparta przede wszystkim na potocznym ich rozumieniu. Doprowadziło to do niewłaściwego przyjęcia, że praca pielęgniarek na oddziałach anestezjologii i intensywnej terapii jest pracą wykonywaną w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych.

I OSK 2378/13

Przydatne kontakty i prawo

Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych

ul. Nowogrodzka 11
00-513 Warszawa
tel. 22 529 06 01 lub 06 00
Adres korespondencyjny
ul. Nowogrodzka 1/3/5 00-513 Warszawa
Adres strony internetowej znajdziemy TUTAJ

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
ul. Nowogrodzka 1/3/5
00‐513 Warszawa
e‐mail: info@mpips.gov.pl
Telefon do centrali: 22‐661‐10‐00
FAX do Biura Ministra: 22‐661‐13‐36
Godziny pracy urzędu: poniedziałek-piątek 8.15 – 16.15Adres strony internetowej znajdziemy TUTAJ

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
Al. Jana Pawła II nr 13
00-828 Warszawa
tel. 022 50 55 500
Adres strony internetowej znajdziemy TUTAJ

Związek Biur Porad Obywatelskich
Adres strony internetowej znajdziemy TUTAJ

ZUS

Organizacja pozarządowe
TUTAJ

Ważniejsze akty prawne

1. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu  osób niepełnosprawnych
2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności.
3. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności
4. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2007 r. w sprawie wykonywania badań specjalistycznych na potrzeby orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności.
5. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 grudnia 2009 zmieniające rozporządzenie w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia 
6. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów rehabilitacyjnych
7. Rozporządzenie  Ministra Zdrowia z dnia 24 stycznia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu zaopatrzenia w wyroby medyczne będące przedmiotami ortopedycznymi oraz środki pomocnicze.
8. Informacja o systemie  zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze. TUTAJ
9. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 października 2007 r. w sprawie przyznania osobie niepełnosprawnej środków na podjęcie  działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do  spółdzielni socjalnej
10. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 kwietnia 2010 r. w sprawie wydawania certyfikatów potwierdzających status psa asystującego
11. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych

Przepisy prawne

Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie trybu uznawania zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego za wypadek przy pracy, kwalifikacji prawnej zdarzenia, wzoru karty wypadku i terminu jej sporządzenia.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 24 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego udokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jej sporządzania.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany ZUS

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 5 listopada 2009 r. w sprawie wzoru bankowego dokumentu płatniczego należności z tytułu składek, do których poboru zobowiązany jest ZUS